ملاقات پیش روی پوتین و نفتالی بنت درمسکو

یک کارشناس ارشد مسائل بین‌المللی، با اشاره به این که روسیه به دنبال برقراری یک نوع موازنه در روابط خویش با اسرائیل و ایران است، گفت: روسیه مثل هر کشور دیگری در صدد دستیابی به منافع ملی خویش است نه دلسوزی برای ایران.

حسن بهشتی‌پور در گفتگو با انسیه ربیعی خبرنگارسایت «نقد دولت»، در رابطه با دیدار پوتین و بنت نخست وزیر رژیم صهیونیستی که قرار است ۳۰ مهر ماه در مسکو انجام شود ، بااشاره ‌به‌این‌امر‌که روسیه و اسرائیل از قبل روابط بسیار نزدیکی داشته و دارند و هیچ نوع پرده‌پوشی در این زمینه نکرده اند، گفت: روسیه به دنبال برقراری یک نوع موازنه در روابط خویش با اسرائیل و ایران است و این بدان معناست که روسیه هرگز روابط خود با اسرائیل را فدای روابط با ایران نمی کند یا برعکس روابط خود با ایران را فدای روابط با اسرائیل نمی کند.

روسیه در روابط با اسرائیل اهدافی را دنبال می کند که برای رسیدن به این اهداف چارچوب همکاری‌هایی را تعریف کرده و در حال پیشبرد اهداف خویش است و از سوی دیگر، با ایران هم چارچوبی را تعریف کرده است و در این مسیر پیش می رود. البته باید پذیرفت که روابط میان روسیه و اسرائیل، بسیار نزدیکتر از روابط میان روسیه و ایران است، اما شاید این موضوع به خاطر فشارهایی است که بر ایران وجود دارد.

برخی بر این باور هستند که اگر تحریم‌ها باشد به نفع روسیه است، در حالی که بنده به عنوان پژوهشگری که در این سال ها، سیاست خارجی روسیه را دنبال کرده‌ام، می‌توانم از آثار و نتایح این سیاست‌ها بگویم که اگر همین امروز تحریم‌ها علیه ایران پایان پیدا کند، به نفع روسیه است و این بدان معناست که روسیه، با ایرانی که تحریم نداشته باشد، راحت تر از گذشته کار می‌کند و کار خود را بهتر پیش می‌برد تا ایرانی که تحت تحریم باشد.

بر خلاف تصور موجود که روس‌ها خواستار تحریم‌های بیشتر علیه ایران هستند، تحریم‌ها موجب می‌شود روسیه نتواند آنگونه که مایل است با ایران روابط گسترده برقرار کند. بطور کلی باید گفت روسیه با ایرانی که تحریم نداشته باشد، راحت تر از گذشته کار می‌کند
مناسبات ایران و روسیه در حوزه‌های سیاسی امنیتی و نظامی بسیار گسترده است، اما در حوزۀ اقتصادی رقم آن حتی به ۲ میلیارد دلار در سال هم نمی رسد.

روسیه با اسرائیل این محدودیت‌ها را ندارد و در سطوح مختلف، از جمله نظامی، امنیتی، اقتصادی و حتی فرهنگی این مناسبات را گسترش داده است. هرچند که امروز این موازنه برقرار شده اما بدان معنا نیست که روسیه، همان اندازه که با ایران رابطه دارد، با اسرائیل هم رابطه دارد، بلکه رابطۀ این کشور با اسرائیل بسیار بیشتر و گسترده تر است. یکی از دلایل مهم در این باره همان تحریم هاست و اگر این تحریم‌ها نبود، روابط ما بیشتر با روسیه گسترش می‌یافت، اما تصور نمی‌کنم که در غیر وضع موجود هم روابط ما با روسیه، به حدی می‌رسید که امروز این کشور با اسرائیل در حوزه‌های مختلف رابطه دارد.

دلیش این است که اسرائیلی‌ها لابی بسیار قوی‌ای در روسیه دارند و این به دلیل حضور یهودیانی است که از روسیه به فلسطین اشغالی سفر کرده اند و حزبی به نام «شاس» را تشکیل داده اند که دراسرائیل نقش آفرینی در حوزۀ تعیین دولت‌ها دارد و بسیار تأثیرگزار است. بنابراین با توجه به لابی‌های بسیار قوی‌ای که اسرائیلی‌ها در مسکو، سن‌پترزبورگ و دیگر نقاط روسیه دارند، همین امر موجب می‌شود تا استقبال از روابط با اسرائیل به شدت بیشتر شود و این روابط با ایران متأسفانه وجود دارد.

این پژوهشگر تاریخ معاصر ایران، دیدار بنت و پوتین را از سلسه دیدارهایی برشمرده که مرتباً انجام می‌شود و بااشاره‌به‌این‌امر‌که پیش‌تر نتانیاهو بود و روابط شخصی نزدیکی با پوتین داشت و حالا بنت است که به عنوان نخست وزیر اسرائیل با پوتین دیدار می‌کند، تصریح کرد: این موضوع، هرگز بدین معنا نیست که هر آن چه آن‌ها دیکته کردند، روس‌ها چشم بگویند و هر آن چه از روسیه علیه ایران خواستند، روسیه بپذیرد و بگوید ما حتماً آن را انجام می‌دهیم.

روسیه مثل سایر کشورها به دنبال بهبود روابط در جهت ارتقای منافع ملی خویش است براین اساس دولت روسیه به گونه‌ای عمل می‌کند که اگر منافع آن‌ها اقتضاء کند با اسرائیل همکاری می‌کنند و اگر این منافع وجود نداشته باشد، به این همکاری پایان می‌دهند. اسرائیلی‌ها تمام امکانات رسانه‌ای، دیپلماتیک، اقتصادی و سیاسی خود را علیه ایران بسیج و ایران را به عنوان یک دشمن تعریف کرده اند و تمامی امکانات خویش را در مقابل کشور ما به کار می‌گیرند. ضمن آنکه توجه داشته باشد سفر نخست وزیر اسرائیل به مسکو به ایران خلاصه نمی‌شود و به موضوعات متعددی ارتباط دارد که یکی از مهم ترین سرفصل‌های آن ایران است.

همچنانکه زمانی که بنت و دیگر اعضای کابینه او به آمریکا می‌روند، تنها پیرامون موضوع ایران بحث نمی‌کنند، اما یکی از مهم ترین اصول روابط بین این دو کشور به ایران مربوط می‌شود. بنابراین، اسرائیلی‌ها بر خلاف ایران، تمام امکانات رسانه ای، سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی خود را بسیج کرده اند تا در این چند سال بعد از برجام از هر طریق ممکن بر ایران فشار بیاورند.

اسرائیلی‌ها در مراحل مختلف تاریخی اقداماتی انجام داده اند که مصادیق آن بسیار متعدد است. استفده از موقعیت روسیه در روابط با ایران یکی از این کارهاست و یکی از مهم ترین مسائل در این حوزه، فشار در جهت قطع همکاری هسته ای میان روسیه و ایران است و این جماعت تلاش دارند تا روابط روسیه و ایران را به جایی بکشانند که حتی در رابطه با راکتور بوشهر نیز کاری انجام نشود، اما نتوانستند و به این موضع نرسیده اند. همچنانکه در حال حاضر روسیه درحال ساخت فاز دوم و سوم بوشهر است. قراردادش را امضاء کرده و درحال انجام تعهدات خویش است و این علی رغم مخالفت شدیدی اسرائیل است.

علاوه بر این اسرائیل در سوریه به دنبال این موضوع است که از طریق روسیه به ایران فشار بیاورد تا ایران از سوریه خارج شود و به دنبال این هدف است که بتواند از روسیه در شورای امنیت سازمان ملل متحد استفاده کند تا دوباره پروندۀ هسته‌ای ایران را به شورای امنیت بازگرداند و این‌ها خواسته‌های آن هاست، اما روسیه، نه به خاطر ایران، بلکه به خاطر منافع خویش به هیچ یک از این خواسته‌ها تن نخواهد داد و منافع این کشور اقتضاء می‌کند که به دنبال هیچ یک از خواسته‌های اسرائیل نیفتد.

بهشتی‌پور با اذعان‌به‌این‌امر‌‌که اگر ایران با اقداماتی بهانه به دست ایالات متحدۀ مریکا و اسرائیل بدهد، مثلاً به سمت ساختن بمب هسته‌ای برود روسیه نیز ایران هسته‌ای را تهدیدی علیه امنیت خویش در منطقه میداند و قطعاً کمک می‌کند که پروندۀ ایران به شورای امنیت برود، این موضوع پیش‌تر روشن شده است دقیقا در همان زمان که روسیه به قعطنامه‌هایی علیه دستیابی ایران به غنی سازی اورانیوم رأی می‌داد، چرا که منافع او چنین چیزی را اقتضاء می‌کرد.

ایرانی که دارای فناوری غنی سازی اورانیوم است اگر محدود به تولید انرژی هسته‌ای نشود بر خلاف میل روسیه خواهد بود و این امر به عنوان یک تهدید برای او محسوب می‌شود. بنابراین روسیه به دنبال این است که ایران به سلاح هسته‌ای دستیابی پیدا نکند، اما به ایرانی که به دنبال دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای باشد، هیچ مخالفتی ندارد و حتی به ما در این زمینه‌ها کمک هم کرده است.
روسیه به دو قطعنامه‌ای که در دی ماه سال ۱۳۹۹ امریکا پیشنهاد داد مخالفت کرد زیرا آمریکا در صدد بود زیرا با خروج آمریکا از برجام بشدت مخالف بود و البته درست است که چین نیز به این قطعنامه‌ها رأی منفی داد و آمریکا در انزوای کامل بود، اما رأی منفی روسیه معنادار و بسیار مهم است.

توجه به مفاهیم مهم در روابط بین الملل یک اصل اساسی برای جمهوری‌اسلامی‌ایران است. همۀ کشورها در مواجهه با مسائل بین المللی در پلۀ نخست به منافع خویش توجه دارند و برای تامین منافع ملی باید با کشورها منافع مشترک تعریف کرد. یکی از مشکلات اساسی ایران در سالهای گذشته به این واقعیت برمیگردد که برای همکاری با کشورها دهها ملاحظه ریز و درشت دارد که طرف های مقابل حاضر به پذیش آنها نبودند.

بنابراین بسیار مهم است که ما درک دقیقی از تحولات منطقه و صحنه بین الملی داشته باشیم و اسیر جوسازی‌های رسانه ای نشویم. چرا که برخی از افراد می‌خواهند بگویند که روسیه دشمن ایران است و تماماً علیه ایران فعالیت می‌کند و خطاب به این قشر باید گفت که این گونه نیست. روسیه مثل سایر کشورها هرجا منافع مشترک با ایران داشته است در راستای منافع ایران گام برداشته است و هر زمان منافع خود را در تعارض با منافع ایران دیده است در جهت خلاف منافع ایران کار کرده است . مصداق بارز ان در همکاری هسته ای با ایران است . روسیه زمانی که منافع خود را در مشارکت در پروژه ساخت نیروگاه هسته ای بوشهر دید با ایران همکاری کرد و به ارتقاء دانش صلح آمیز هسته ای کمک کرد اما زمانی هم که سیاست ایران را در زمینه ایجاد تاسیسات غنی سازی اورانیوم در تضاد منافع خود دید به همه شش قطعنامه شورای امنیت تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل رای مثبت داد.

متاسفانه ما در تحلیل روابط بین الملل بیشتر درگیر کلیشه‌هایی تحلیلی هستیم که خود ساختیم و حاضر نیستیم آن‌ها را رها ‌کنیم. یکی از همین کلیشه های تحلیلی مروبوط به تبیین رفتار روسیه در قبال ایران است که به معاهده های ننگین ترکمن چای و گلستان ربط می دهیم. امید آن داریم که این دیدگاه به زودی اصلاح شود و امید آن داریم که در نقد منصف باشیم، چرا که بسیار مهم است انسان در نقد انصاف را رعایت بکند و آن چه را که حق است بگوید و یا مثلاً مسئله را جناحی نبیند.