ایراس – «قوای روسیه در سال ۱۷۷۴ م. توانست، نیروهای عثمانی را درهم شکسته و به دربار عثمانی و فرماندهان نظامی این کشور عهدنامه صلحی را که منافع آنان را تأمین می کرد، تحمیل کند. مطابق عهدنامه صلح کوچک قینارجه (کاریناوجی) قسمت هایی در کنار رود دنیپر به روسیه واگذار شد و قرار شد تا عثمانی ها تمام بسارابی و امیرنشین های رومانی و نواحی آن سوی دانوب را تخلیه کنند.
علاوه بر این عثمانی ها استقلال ملل تاتار قریم و بوجک (در قسمت جنوبی بسارابی) و کویان و غیره را که تحت نفوز خان هایی از احفاد چنگیزخان بود، به رسمیت شناخته و قرار شد تا دربار روسیه و باب عالی به هیچوجه در انتخاب خان های مذکور و امور تاتارها دخالت نکنند. شناسایی استقلال تا تار از سوی عثمانی که به اصرار روسیه صورت گرفت، گامی بود برای الحاق مناطق تاتار به روسیه در گام بعدی.
قریب سه سال پس از عهدنامه کوچک قینارجه در حالی که هنوز نگرانی های روسیه از عثمانیها کاهش نیافته بود چون می دانست باب عالی با اینکه در شرایطی از ضعف و فتور به سر می برد، اما می تواند مشکلاتی را برای روسیه فراهم کند، امپراتریس روسیه اندیشید تا از امکانات دربار زندیه نیز علیه عثمانی ها استفاده کند. این اقدام می توانست مقدمات نفوذ سیاسی روسیه را در ایران نیز فراهم کند. کاترین در نامه خود به علی مراد خان زند (ششمین فرمانروای زندیان)، خواسته بود:
۱- دستور علی مرادخان به امرای سرحد برای یاری سردار روسیه علیه عثمانی و دادن راه عبور هجوم او به عثمانی از طرف قارص و ارزنه الروم؛
۲- تصمیم روسیه به تأدیب لکزیه داغستان به دلیل تعرض به گوشه نشینان حوزه بلاد نصاری، و صدور فرمانی از سوی خان زند به حکام بادکوبه و دربند و غیره که پس از هجوم قوای روسیه به داغستان خوانین مذکور از آن طرف سد طرق فرار آن طایفه نمایند.»
❗️درخواست کاترین رد شد
«علی مرادخان طی نامه ای که متن آن را غفاری آورده است پاسخ کاترین را ارسال می دارد:
۱. اتحاد دولت ایران با عثمانی میان سلاطین ایران و عثمانی قابل نقض نیست. سلاطین گذشته ایران همواره با عثمانی اتحاد داشته اند. امروز که نوبت سلطنت ایران به نواب همایون ما رسیده و منشور این دولت ابد بنیان به القاب میمون ما موضع گردیده، چگونه می تواند شد که خلف عهد و میثاق به میان آید؟
۲- اگر عثمانی ها هم قصد هجوم به روسیه داشته باشند و راه عبور از ایران بخواهند، به آنان نیز چنین اجازه ای داده نخواهد شد.
۳- در باب لکزیه داغستان به فتحعلی خان بیگلربیگی شیروان دستور داده خواهد شد که در مراسم چاکری آن دودمان معلی و این دولت والا، تفاوتی منظور نظر ندارد و خدمتی که در باب انسداد ابواب فرار جماعت لکزیه از طرف قرین اشرف امنای آن دولت به وی مرجوع گردد، از فرایض شمارد.»
هنگامی که امپراتریس روسیه هنوز مشکل اصلی کشور خویش را در آسیای غربی، عثمانی می دانست، فرستادگان او به حوزه قفقاز ضمن آنکه کوشش های خود را متوجه همین هدف می کردند، سعی داشتند تا ملت ها، خوانین و حکام این منطقه را نیز از طرف مختلف به سوی دربار روسیه جلب کنند و آنان را برای انجام عملیات در ایران آماده کنند. /ایراس
منبع: جمال گوگجه، قفقاز و سیاست امپراطوری عثمانی / ابو الحسن غفاری کاشانی، گلشن مراد
🌐تهیه شده در تحریریه ایراس
