---

روسیه و اروپای شرقی
آسیای مرکزی
قفقاز جنوبی
همسایگان اوراسیا

---

---

---

نسخه قابل چاپ

نسخه وب

داخلی » يادداشت » حوزه های جغرافیایی

اختصاصی ایراس؛

ارزیابی سطح رفاه در جمهوری خلق چین

۴ بهمن ۱۳۹۹ ساعت ۲۱:۳۸

_{احسان فلاحی}



ایراس - چین با حدود 15 تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی در سال 2020 دومین قدرت اقتصادی جهان محسوب می‌‌شود. از این‌‌ منظر انتظار می‌‌رود که جامعه چینی همانند اقتصادهای قدرتمند و توسعه یافته جهان در شرایطی مرفه به سر ببرد. اما آیا واقعا چین دارای جامعه‌‌ای مرفه است؟ جمهوری خلق چین با جمعیتی بالغ بر یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر پر جمعیت‌‌ترین کشور جهان است. تامین رفاه برای این جمعیت گسترده کار ساده‌‌ای نیست و در نوع خود هدفی بزرگ محسوب می‌‌شود. زیرا علاوه بر میراث توسعه نیافتگی تاریخی که بیجینگ با آن مواجه است تحقق چنین هدفی حدود یک پنجم جمعیت جهان را تحت پوشش قرار می‌‌دهد. از این‌‌رو چینی‌‌ها در هجدهمین کنگره حزب کمونست در سال 2012 با نگاهی واقع‌‌بینانه و به دور از خود بزرگ پنداری هدفی تحت عنوان «جامعه‌‌ای نسبتاً مرفه» (moderately prosperous society) را برای چین تا سال 2021 تعیین کردند. «جامعه نسبتاً مرفه» ابعاد متنوعی را در بر می‌‌گیرد. از این‌‌رو قیدی با عنوان «در تمام ابعاد» respects) (in all به انتهای عبارت فوق افزوده شده است و از آن با عنوان «جامعه نسبتاً مرفه در تمام ابعاد» یاد می‌‌شود. این عبارت در واقع ترجمه‌‌ای از واژه شیائوکانگ (Xiaokang) در زبان چینی است. این هدف نه تنها ریشه در سنت کنفوسیوسی چین دارد بلکه برخاسته از ایده «سوسیالیسم با ویژگی‌‌های چینی» نیز هست. اصلی‌‌ترین دستاور جامعه شیائوکانگ در طول یک دهه گذشته دو برابر شدن درآمد سرانه مردم چین در مناطق شهری و روستایی بوده است. بر این اساس درآمد شهرنشینان چین از 19 هزار ین در سال 2010 به حدود 42 هزار ین در سال 2019 رسیده است و درآمد ساکنان روستاها نیز از حدود 6 هزار ین در سال 2010 به 16 هزار ین در سال 2019 رسیده است.

 

نمودار شماره 1: درآمد سرانه خالص



بر اساس داده‌‌های بانک جهانی که در نمودار شماره 2 مشاهده می‌‌شود چین در حال حاضر کشوری با درآمد متوسط (Middle income) محسوب می‌‌شود. اما میزان درآمد سرانه چین در یک دهه گذشته نسبت به میانگین گروه «کشورهایی با درآمد متوسط» بالاتر بوده است. از این‌‌رو می‌‌توان مدعی شد که جمهوری خلق چین به تدریج در حال تبدیل شدن به کشوری با درآمد بالا (High income) است. نمودار شماره 2 میزان درآمد سرانه چین و میانگین «کشورهایی با درآمد متوسط» را در یک دهه گذشته نشان می‌‌دهد. [2] درآمد سرانه چینی‌‌ها در سال 2019 حدود 10/5 هزار دلار بوده است در حالی که میانگین کشورهای هم‌‌‌گروه حدود 5/6 هزاردلار بوده است. چنان‌‌که در نمودار زیر مشاهده می‌‌شود درآمد سرانه چین از سال 2007 از میانگین کشورهای با درآمد متوسط بالاتر رفته است و سال به سال این فاصله نیز بیشتر شده است. از این رو انتظار می‌‌رود که چین در صورت غلبه بر «دام درآمد متوسط» (Middle Income Trap) بتواند در سال‌‌های آینده به گروه «کشورهایی با درآمد بالا» (High income) بپیوندد. نمودار شماره 3 آستانه‌‌های درآمدی مختلف (کم، متوسط به پائین، متوسط به بالا و زیاد) تا سال 2018 را نشان می‌‌دهد. که بر اساس آن چین در گروه کشورهایی با درآمد متوسط به بالا قرار دارد و به آستانه کشورهایی با درآمد بالا نزدیک شده است. [3]

 

نمودار شماره 2: روند رشد درآمد سرانه در چین و کشورهایی با درآمد متوسط



نمودار شماره 3: آستانه‌‌های درآمد سرانه



با توجه به اطلاعات فوق میزان درآمد چینی‌ها در چند دهه گذشته افزایش قابل توجهی داشته است. میزان درآمد بیشتر نیز به معنای مصرف بالاتر و در نتیجه رفاه بیشتر است. بنابراین با توجه به درآمد سرانه رو به رشد چین در سال‌‌های اخیر می‌‌توان گفت که شهروندان چینی به سطح رفاه متوسطی دست یافته‌‌اند.  با این وجود صرفاً بر اساس درآمد سرانه نمی‌‌توان در مورد رفاه در جامعه چین نظر داد. بدین منظور میزان دسترسی شهروندان به بعضی از کالاها و خدمات در مناطق روستایی می‌‌تواند معیار مناسبی برای قضاوت ما باشد. در ادامه میزان دسترسی چینی‌‌ها به برخی از کالاها و خدمات در قالب داده‌‌نما (اینفوگرافی) و نمودارهای آماری آمده است. به عنوان مثال حدود 70 درصد از روستائیان چینی در خانه‌‌های استاندارد بتنی زندگی می‌‌کنند و یا این‌‌که بیش از 95 درصد روستائیان چین به آب آشامیدنی سالم دسترسی دارند. حدود 99 درصد روستاهای چین تحت پوشش تلفن قرار دارند. بیش از 20 درصد روستائیان چینی دارای خودروی شخصی هستند و 90 درصد آن‌‌ها به آموزش ابتدایی دسترسی دارند. سایر موارد در داده‌‌نمای زیر قابل مشاهده است. [4] لازم به یادآوری است که این ارقام در مورد مناطق روستایی چین است. داده‌‌های مربوط به شهرهای چین به مراتب بالاتر و در اکثر موارد نزدیک به صد در صد است.



نمودار شماره 4: وضعیت زندگی ساکنین روستاها در چین



شاید معقول‌‌ترین شاخص برای ارزیابی سطح رفاه در چین بررسی میزان فقر در این کشور باشد. شایان ذکر است که خط فقر تعریف شده در چین نسبت به استاندارد جهانی بالاتر است. (برای اطلاعات بیشتر دراین مورد به پانویش مقاله مراجعه کنید[*]). بر اساس خط فقر ملی چین در سال 2012 حدود 99 میلیون نفر از ساکنان روستایی چین در زیر خط فقر زندگی می‌‌کردند. این رقم در سال 2019 به حدود 5/5 میلیون نفر کاهش یافت و نهایتاً در سال 2020 پایان فقر مطلق در چین اعلام شد. [5] در سال 2015 تعداد 832 بخش فقیر در استان‌‌ها و مناطق چین وجود داشت. اما این رقم در سال 2015 به 52 بخش کاهش یافت که این نواحی عمدتاً در مناطق غربی، مرکزی و جنوب غربی متمرکز بودند. موقعیت و تعداد این مناطق در تصویر زیر قابل مشاهده است. [6]

 

تصویر شماره 5: بخش های فقرزدایی شده در چین از 2015 به بعد



اما نکته قابل توجه که می‌‌تواند نشان دهند سطح رفاه در چین باشد. خط فقر تعریف شده در این کشور است. چنان که بیان شد خط ملی فقر در چین نسبت به استاندارد تعریف شده توسط بانک جهانی بالاتر است. البته با توجه به چند دهه رشد اقتصادی سریع در چین فقر مطلق سال‌‌ها است که در شهرها ریشه‌‌کن شده است. لذا خط فقر در این کشور مطابق فقر روستایی تعریف شده است. بر اساس استاندارد چین در سال 2010 درآمد کمتر از 3/6 یوآن در روستاها زیر خط فقر محسوب می‌‌شود. در حالی که این رقم بر اساس استاندارد بانک جهانی در سال 2011 برابر با 9/1 دلار و بر اساس استاندارد سال 2015 به 25/1 دلار در روز کاهش یافته است. با توجه به دو استاندارد ملی و جهانی افراد زیر خط فقر در چین متفاوت خواهد بود تفاوت مذکور در نمودار زیر به تصویر درآمده است. [7]

 

نمودار شماره 6: آمار فقر در چین بر اساس استاندارد ملی و جهانی

  



از دیگر مولفه‌‌هایی که بر اساس آن می‌‌توان سطح کیفی زندگی در چین را سنجید شاخص توسعه انسانی است (Human Development Index- HDI) برنامه توسعه سازمان ملل متحد برای ارزیابی شاخص توسعه انسانی از سه شاخص اُمید به زندگی، آموزش و درآمد سرانه استفاده می‌‌کند. بدین منظور در ادامه اطلاعاتی در این زمینه ارائه شده است.

 

نمودار شماره 7: اُمید به زندگی در چین



بر اساس نمودار فوق اُمید به زندگی چینی‌‌ها از حدو 74 سال در سال 2008 به حدود 77 سال در سال 2018 رسیده است. میانگین این رقم برای کشورهایی با «درآمد متوسط» زیر 70 سال و میانگین آن برای کشورهایی با «درآمد بالا» بیش از 80 سال است. [8] میزان رشد چین در شاخص‌‌های سه گانه فوق بر اساس اطلاعات مندرج در گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد به شرح زیر است. هرچه این شاخص‌‌ها به عدد یک نزدیک‌‌تر باشد به این معنا است که وضعیت توسعه انسانی بهتر است. (اطلاعات موجود در نمودارهای زیر از پایگاه اطلاعاتی برنامه توسعه سازمان ملل استخراج و توسط نگارنده به شکل نمودار درآمده است) [9]

نمودار شماره 8: وضعیت سه شاخص توسعه انسانی در چین



چنان که در نمودار فوق مشاهده می‌‌شود که سه شاخص مربوط به توسعه انسانی در چین در یک دهه گذشته رو به رشد بوده است و شاخص کلی توسعه انسانی در این کشور در سال 2019 به بالای 75/0 رسیده است. اما رشد شاخص‌‌های توسعه انسانی در چین زمانی معنا دار خواهد شد که در مقایسه با دیگر کشورهای جهان سنجیده شود. بر اساس برنامه توسعه سازمان ملل متحد کشورها بر اساس شاخص توسعه انسانی به چهار گروه مختلف تقسیم می‌‌شوند. کشورهایی با شاخص توسعه انسانی پائین، کشورهایی با شاخص توسعه انسانی متوسط، کشورهایی با شاخص توسعه انسانی بالا و کشورهایی با شاخص توسعه انسانی بسیار بالا. نمودار زیر سطح استاندار این چهار گروه را با سطح شاخص توسعه انسانی چین در طول یک دهه گذشته مقایسه کرده است.

 

نمودار شماره 9: سطوح شاخص توسعه انسانی

 

بر اساس نمودار بالا چین در یک دهه گذشته در حال گذار از سطح توسعه انسانی متوسط بوده است و در چند سال اخیر به گروه کشورهایی با توسعه انسانی بالا پیوسته است. علی رغم همه داده‌‌های موجود پاسخ به این پرسش که آیا چین دارای جامعه‌‌ای مرفه است را نمی‌‌توان به صورت قطعی داد. اساساً رفاه و توسعه‌‌ مقوله‌‌ای نسبی است که در مقایسه با دیگران سنجیده می‌‌شود. بر اساس این منطق باید گفت که چین از جامعه‌‌ای کاملاً مرفه مشابه با کشورهای توسعه یافته برخوردار نیست. برای پاسخ دقیق‌‌تر به این پرسش ضروری است که به اهداف دو سده‌‌ای (Two Centenaries) چین اشاره‌‌ای مختصر شود. بر اساس اهداف دو سده‌‌ای هدف بیجینگ در صدمین سالگرد تاسیس حزب کمونیست چین در 2021 تبدیل شدن به جامعه‌‌ای نسبتاً مرفه و یا همان‌‌گونه که در ابتدا ذکر شد جامعه شیائوکانگ است. در حالی که هدف در صد سال دوم یعنی صدمین سالگرد تاسیس جمهوری خلق چین در 2049 رسیدن به بالاترین سطوح رفاه در جهان است. با توجه به شواهد ارائه شده در این پژوهش می‌‌توان گفت که هدف اول چین یعنی «جامعه‌‌ای نسبتاً مرفه در تمام ابعاد» محقق است. بیجینگ از این پس به به فکر حرکت کردن در مرحله دوم توسعه یعنی صد ساله دوم خواهد بود که نشانه‌‌های آن را می‌‌توان در مطرح شدن ایده‌‌هایی چون «راهبرد چرخه دوگانه» (Dual Circulation Strategy) دانست. پیش‌‌بینی می‌‌شود چهاردهمین برنامه پنج ساله توسعه چین (2021-2025) در چارچوب «راهبرد چرخه دوگانه» در مارس 2021 طراحی و تصویب شود.

 

 

 

[1] Hong, Zhao "Data reveals how far China's from a moderately prosperous society in all respects", China Global Television Network (CGTN), 29 Jun 2020.

[2] World Bank Data.

[3] Ibid

[4] Hong, Zhao "Graphics: Ending China's poverty by 2020", China Global Television Network (CGTN), 17 October 2019.

[5] "Xi announces major victory in poverty alleviation", Xinhua, 04 December 2020.

[6] "China delists all remaining poverty-stricken counties", China Global Television Network (CGTN), 23 November 2020. 

[7] Ibid

[8] Ibid

[9] Human Development Index (HDI) Data Center.