داخلی » يادداشت » جامعه و سیاست
وبگردی ایراس
جنبش ملی ارمنستان
بهرام امیراحمدیان، استاد دانشگاه و عضو شورای علمی ایراس
۲۷ ارديبهشت ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۰۵
در شرایط کنونی ارمنستان با مسائل دشواری روبه رو است که مهم ترین آن، دور ماندن از تحولات منطقه‌ای است. نبود روابط دیپلماتیک با همسایگان شرقی (آذربایجان) و غربی (ترکیه) و نامساعد بودن راه‌های ارتباطی به سمت شمال غربی (با گرجستان) و نداشتن ارتباط مستقیم با روسیه، این کشور را در تنگنای استراتژیک قرار داده و تنها مسیر ارتباطی این کشور از طریق جنوب از قلمرو ایران به سوی آب‌های آزاد است.
در شرایط کنونی ارمنستان با مسائل دشواری روبه رو است که مهم ترین آن، دور ماندن از تحولات منطقه‌ای است. نبود روابط دیپلماتیک با همسایگان شرقی (آذربایجان) و غربی (ترکیه) و نامساعد بودن راه‌های ارتباطی به سمت شمال غربی (با گرجستان) و نداشتن ارتباط مستقیم با روسیه، این کشور را در تنگنای استراتژیک قرار داده و تنها مسیر ارتباطی این کشور از طریق جنوب از قلمرو ایران به سوی آب‌های آزاد است.
همپیمانی ارمنستان با روسیه و استقرار تجهیزات نظامی در پایگاه هوایی گومری در شمال غرب ارمنستان در نزدیکی مرز ترکیه (پایگاه هوایی قارص) و ایروان، حضور روسیه در امور نظامی و سیاسی را شدت بخشیده است. اگرچه در جریان ناآرامی های اخیر سخن از روسیه نمی‌رود، ولی مردم ارمنستان به ویژه نسل جوان خواهان روابط گسترده تر با روسیه نیستند و می‌خواهند استقلال سیاسی بیشتری نسبت به دوره شوروی و دهه های اخیر داشته باشند.
حساسیت این مساله را در نخستین اعلام موضع سیاسی پاشینیان درباره تداوم همکاری با روسیه می‌توان دریافت. اشغال قره‌باغ کوهستانی و نگهداری آن در زیر سایه همپیمانی استراتژیک با روسیه برای ارمنستان هزینه‌های مالی و سیاسی دارد و دولت را در تخصیص بودجه برای ارائه خدمات با تنگناهایی روبه‌رو می‌سازد.
مساله دیگر که برقراری روابط با همسایگان را با موانع جدی روبه‌رو می‌سازد مساله کشتار ارامنه در سال ١٩١٥ از سوی ترکیه عثمانی است که برقراری روابط دیپلماتیک با ترکیه را غیرممکن می‌سازد، هرچند روابط غیر رسمی به ویژه در تجارت خارجی بین بازرگانان ترک و ارمنی گسترده و حتی بیش از روابط رسمی با ایران برقرار است. ارمنستان از مزایای دالان تراسکا، خطوط راه آهن باکو-تفلیس- قارص و مسیر خط لوله انتقال نفت باکو-تفلیس-جیهان و خط لوله انتقال گاز باکو- تفلیس- ارزروم با وجود آنکه از دالان قفقاز در شمال ارمنستان می‌گذرند، محروم است. روسیه برای کمک به اقتصاد ارمنستان این کشور را به عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا پذیرفته است، ولی چون ارتباط زمینی بین دو کشور وجود ندارد، روسیه تمایل دارد ایران را وارد این اتحادیه کند تا از آن طریق پیوستگی جغرافیایی ارمنستان با اتحادیه فراهم شود.
اگر امکان پذیر نشود، آذربایجان را به عضویت ترغیب کند ولی آذربایجان علاقه‌ای به برقراری اتصال ارمنستان (به سبب اشغال قره باغ) به محدوده اتحادیه را ندارد وحتی پوتین وعده بازگرداندن هفت شهرستان اشغالی پیرامون منطقه قره باغ را به آذربایجان در ازای پیوستن به اتحادیه داده است.
رای دهندگان در یک رفراندوم در سال ٢٠١٥ از تغییرات قانون اساسی حمایت کردند و قدرت رییس جمهور را به نخست‌وزیری واگذار کردند. مخالفان بر این باور بودند که سرژ سرکیسیان این تغییرات را به نفع خود انجام داده بود تا در پایان دوره ریاست جمهوری خود که دور دوم و در ٢٠١٨ پایان می یافت بار دیگر بتواند قدرت را با خود به نخست وزیری ببرد.
سرژ سرکیسیان در پایان دوره دوم ریاست جمهوری خود در آوریل ٢٠١٨ با توجه به تغییر نظام سیاسی کشور از ریاستی به پارلمانی، از سوی پارلمانی که اکثر کرسی های آن در دست حزب حاکم جمهوریخواه بود، به مقام نخست وزیر انتخاب شد. در پی آن، بزرگ‌ترین اعتراضات خیابانی ارمنستان که طی سال‌ها به وقوع نپیوسته بود به راه افتاد که خواهان کناره گیری سرگیسیان از نخست‌وزیر بود.
رهبری این اعتراضات را نیکول پاشینیان بر عهده داشت. سرکیسیان پس از چند روز ناآرامی، داوطلبانه از پست نخست وزیری استعفا داد. نیکول پاشینیان رهبر مخالفان دولت ارمنستان پس از آنکه هفته‌ها تظاهرات عظیم علیه حزب حاکم را هدایت کرد و چشم‌انداز سیاسی کشور را تغییر داد، پس از یک بار رای گیری در پارلمان با مخالفت اکثریت مجلس که کرسی اکثریت آن در اختیار حزب حاکم جمهوری‌خواهان بود، روبه‌رو شد. بنابر قانون ارمنستان کاندیدای نخست‌وزیری در صورت عدم کسب رای اعتماد می‌تواند دو هفته بعد در انتخابی دیگر در رای‌گیری شرکت کند.
وی با راه‌اندازی تظاهرات گسترده‌ای دیگر، مجلس را تهدید کرد که اگر بار دیگر رای اعتماد نگیرد کشور را با اعتراضات گسترده و نافرمانی مدنی فلج خواهد کرد. پاشینیان در دور دوم با جلب آرای چند نماینده حزب جمهوری خواه در ماه مه ٢٠١٨ توسط پارلمان به عنوان نخست وزیر انتخاب شد. نگرانی هایی درباره موضع و دیدگاه پاشینیان نسبت به روابط سیاسی با کشورهای دیگر بروز کرده بود. برخی دیدگاه ها حاکی از آن بود که معترضان ممکن است از خارج پشتیبانی شوند یا اینکه یک انقلاب رنگی دیگر در منطقه قفقاز در جریان است.
روند امور نشان داد که این یک جریان ملی است و بدون وابستگی سیاسی و مالی به خارج شکل گرفته است. آقای پاشینیان پس از به دست گیری پست نخست وزیری وعده داده است که اتحاد استراتژیک ارمنستان با روسیه را حفظ کند، به همین سبب رییس جمهور ولادیمیر پوتین، جزو نخستین رهبرانی بود که انتخاب او را به نخست وزیری تبریک گفت. بنا براین می توان گفت که جریان سیاسی در ارمنستان خواهان ثبات روابط با روسیه است.
دولتمردان ارمنی به خوبی آگاهی دارند که بدون پشتیبانی روسیه امکان مقاومت در برابر آذربایجان و حفظ مناطق اشغالی قره باغ و پیرامون برای آنها وجود نخواهد داشت. اکنون با روشن شدن این دیدگاه می‌توان دریافت که روابط با روسیه کماکان ادامه خواهد یافت، هرچند انتظار کمک بیشتر از روسیه‌ای که خود درگیر تحریم غرب و در وضعیت نامساعد اقتصادی قرار دارد امکان‌پذیر نیست.
منبع: روزنامه اعتماد
