داخلی » يادداشت » اقتصاد و انرژی
پیوتر اسکندرُف
روسیه و بازار گاز اروپا
ترجمه اختصاصی ایراس
۳ بهمن ۱۳۹۶ ساعت ۶:۱۰
شرکت روسی گازپروم در سال 2017 رکورد جدید صادرات گاز به اروپا را شکست. حجم گاز صادرشده به اروپا به 193.9میلیارد متر مکعب رسید که به میزان 14.6 میلیارد متر مکعب یا 8.1 درصد بالاتر از رکورد قبلی در سال 2016 است. صادرات گاز حتی از پیش‌بینی‌های مسئولان این شرکت که احتمال می‌دانند سطح صادرات «گازپروم» به 190 میلیارد متر مکعب برسد، پیشی گرفت.
شرکت روسی گازپروم در سال 2017 رکورد جدید صادرات گاز به اروپا را شکست. حجم گاز صادرشده به اروپا به 193.9 میلیارد متر مکعب رسید که به میزان 14.6 میلیارد متر مکعب یا 8.1 درصد بالاتر از رکورد قبلی در سال 2016 است. صادرات گاز حتی از پیش‌بینی‌های مسئولان این شرکت که احتمال می‌دانند سطح صادرات «گازپروم» به 190 میلیارد متر مکعب برسد، پیشی گرفت. به گفته آلکسی میلر، مدیرعامل شرکت «گازپروم» ثبت این رکورد جدید «از یک سو، بیانگر نیاز رو به رشد کشورهای اروپایی به گاز روسیه است و از سوی دیگر نشان‌دهنده عرضه قابل اعتماد این شرکت در مقادیر مورد نیاز است». وی به ویژه به این نکته تأکید کرد که در سال 2017 «رکوردهای تاریخی واردات گاز روسیه» مربوط به بزرگترین مصرف‌کنندگان گاز طبیعی روسیه یعنی آلمان و ترکیه بوده است.
به ویژه، آلمان، که واردکننده اصلی است، در سال 2017، 53.4 میلیارد متر مکعب گاز خریداری کرد که تقریبا با ظرفیت خط لوله گاز فعلی «جریان شمالی» یا Nord Stream متناسب است و همین امر به عنوان دلیل تکمیلی به نفع احداث پروژه جریان شمالی -2 می‌باشد. در اینجا سیاست منعطف قیمت‌گذاری گازپروم نقش قابل توجهی ایفا کرده است، چرا که موجب کاهش 20 درصدی تعرفه‌های حمل و نقل گاز از طریق مسیر شمالی «آلمان» در مقایسه با حمل و نقل گاز از طریق اوکراین شد.
افزایش قابل توجهی در خرید گاز گازپروم از طرف سایر کشورهای اروپایی که از شرکای مهم پروژه‌های گازی روسیه هستند هم ثبت شده است. تحویل گاز به اتریش (که در آن مرکز توزیع گاز به اروپا در بااومگارتن واقع شده است) تقریبا 40 درصد افزایش یافته که منجر به دوبرابرشدن میزان خرید گاز از نظر حجم کل در سال 2016-2017 از 4.4 میلیارد متر مکعب به 8.5 میلیارد متر مکعب شده است.
این امر به همان اندازه هم نشان‌دهنده پویایی مجارستان در خرید گاز از روسیه است. اگر در سال 2014-2016 خرید گاز این کشور از روسیه (از 5.3 تا 5.9 میلیارد متر مکعب) در نوسان بود، در سال 2017 این رقم به 6.9 میلیارد متر مکعب رسید. فرانسه نیز در سال 2017، 12.3 میلیارد متر مکعب گاز از روسیه خریداری کرد در حالی که در سال 2016، 11.5 میلیارد متر مکعب گاز از روسیه خریداری کرده بود. همه اینها اجازه می‌دهد تا بتوان از حفظ موقعیت روسیه در بازار گاز اروپا سخن گفت، با وجود اینکه در سال 2017 عرضه گاز از نروژ نیز (حدود 7 درصد) افزایش یافت. براساس برآوردهای کمپانی Fitch بنا به دلایلی حتی می‌توان از افزایش سهم گازپروم در بازار اروپا صحبت کرد. دیمیتری مارینچنکو، مدیر بخش تجاری شرکت Fitch تصدیق می‌کند که رکورد صادرات گازپروم هم به علت پویایی تقاضا و هم به این دلیل که گاز روسیه به لحاظ قیمت به اندازه کافی رقابتی باقی مانده، بوده است.
بی‌دلیل نیست که نروژ دومین عرضه‌کننده کلیدی گاز به بازار اروپا، اخیرا برای توسعه همکاری با روسیه در حوزه انرژی شدیدا ابراز علاقه کرده است. همانطور که روزنامه نروژیAftenposten» » به درستی تأکید می‌کند «این امر می‌تواند بازار حامل‌های انرژی به اروپا را به طور کامل تغییر دهد». طبق گزارش این روزنامه، شرکت ملی Kværner نروژ اواخر سال 2017 قراردادی را برای مشارکت در اجرای پروژه «جریان شمالی -2» منعقد کرده است. آندرسن رئیس بخش روابط عمومی این شرکت اعلام کرد: «ما کار بر روی این پروژه را به زودی شروع خواهیم کرد». فعلا موضوع مشارکت این شرکت (که در ترکیب هلدینگ Aker Kværner Holding قرار گرفته) در ساخت سازه‌های زیرزمینی این پروژه در منطقه ویبُرگ که به زیرساخت‌های خط لوله «جریان شمالی-2» مربوط می‌شود مطرح است. طبق این قرارداد Kværner مسئول احداث زیرساخت‌ها، خرید، نصب و راه‌اندازی لوله‌ها و اتصالات و همچنین احداث سازه‌های زیرزمینی و فونداسیون این پروژه خواهد بود. طبق اخبار و گزارش‌های رسانه‌های نروژی، این قرارداد بزرگترین قرارداد این شرکت در روسیه است. در بیانیه‌ای که توسط شرکت Kværner منتشر شد آمده است: «خط لوله جدید «جریان شمالی -2» که در حال برنامه‌ریزی است از طریق دریای بالتیک منبع قابل اعتماد، قابل قبول و پایداری برای عرضه گاز به بازار اروپا فراهم می‌آورد». یاکوپ گُدزیمیرسکی، کارشناس موسسه سیاست خارجی نروژ (NUPI) تصریح می کند که «شرکت Kværner از تجربه لازم برخوردار بوده و به امر تجارت می‌پردازد و کاری به سیاست ندارد».
در این میان، افزایش خرید گاز روسیه، آن هم از سوی دانمارک که دولت آن در سال 2017 بسیار مجدانه، از جمله به لحاظ قانونی سعی داشت اجرای احداث خط لوله «جریان شمالی -2» را متوقف و یا دست کم از سرعت اجرای آن بکاهد، بسیار قابل توجه است،
حداکثر میزان افزایش خرید گاز روسیه در سال گذشته با 29 میلیارد متر مکعب در ترکیه ثبت شد. در حالی که در سال 2016 خرید گاز این کشور از روسیه 24.8 میلیارد متر مکعب بوده است. شایان ذکر است که شاخص رکورد سال 2014، 27.3 میلیارد متر مکعب بود. چنین وضعیتی استدلال‌های مخالفان احداث خط لوله «جریان ترکیه» را که معتقدند اقتصاد کشور نیازی به منابع اضافی انرژی ندارد، رد می‌کند.
با این حال، هنوز در طرح ارزیابی چشم‌انداز توسعه بازار گاز اروپا در سال 2018 روندهایی از اهمیت بیشتری برخوردارند که اخیرا در دیگر عرصه مشاهده می شوند، از جمله بازار گاز طبیعی مایع، که روسیه در این حوزه نیز موقعیت خود را تقویت کرده است.
نویسنده: پیوتر اسکندرُف، تحلیلگر ارشد مطالعات اسلاو در آکادمی علوم روسیه
منبع: بنیاد فرهنگ استراتژیک
مترجم: رقیه کرامتی نیا، دانش آموخته مطالعات روسیه، دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهران
