دیوید پتروسیان، روزنامه نگار مستقل
سیاست خارجی و دفاعی دولت جدید ارمنستان؛ حفظ پیوستگی و تداوم
ترجمه اختصاصی ایراس
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۱۵ فروردين ۱۳۹۸ ساعت ۱۶:۵۰
14 فوریه 2019 پارلمان ارمنستان، پس از مذاکرات و مباحثات چهار روزه، با اکثریت قاطع (82 – رای موافق، 37 رای مخالف)، برنامه فعالیت دولت به ریاست نخست وزیر نیکول پاشینیان را تصویب کرد. بنابراین، دولت به صورت دوژور، اعتبارنامه پارلمان را برای اداره کشور طی 5 سال آینده دریافت نمود.
اگرچه عجیب است که بخش سیاست خارجی همچون بخش‌های مربوط به مسائل امنیت داخلی و خارجی، در مرکز توجه این مباحث قرار نداشت و تمرکز بحث‌های پارلمانی روی مسائل اجتماعی - اقتصادی و مالی بود.
در حوزه سیاست خارجی، و به خصوص برای حل و فصل مناقشات قره‌باغ کوهستانی، ایروان اولویت مطلق را به کشورهای روسای گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا (روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه) می‌دهد. ایروان به این نکته توجه دارد که برای مذاکرات موفقیت‌آمیز، فضایی که در آن روند مذاکره صورت می‌گیرد، حائز اهمیت زیادی است، این فضا باید به گونه ای باشد که برای صلح و اعتماد متقابل، کاهش خطرات ناشی از تشدید اوضاع در منطقه‌ی مناقشه را (از جمله رد لفاظی‌های تهاجمی) فراهم آورد.
اولویت‌های دولت ارمنستان در رابطه با کشورها و گروه‌های شریک سیاست خارجی به ترتیب زیر توزیع می‌شوند:
- اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) - فرض بر این است که سیاست ایروان در این دو سازمان به منظور افزایش سطح بهره‌وری این سازمان‌ها فعال خواهد بود؛
- توسعه روابط استراتژیک و اتحادآمیز با فدراسیون روسیه یکی از مهمترین اولویت‌های سیاست خارجی ایروان است. به عقیده دولت پاشینیان، روابط ارمنستان و روسیه، مبتنی بر دوستی، برابری و آمادگی مشترک برای حل مشکلات موجود است. دولت جدید ارمنستان همکاری نظامی با روسیه را به عنوان مولفه‌ای مهم در موضوع تأمین امنیت خود در نظر می‌گیرد؛
دولت با توجه به کمک واشنگتن در اجرا و پیاده‌سازی دستور کار توسعه و اصلاحات در ارمنستان و همچنین ایجاد ثبات در منطقه از جمله از طریق گسترش گفت و گو قصد دارد به طور مداوم بر عمق همکاری دوستانه با ایالات متحده بیفزاید؛
دولت قصد دارد همکاری با اتحادیه اروپا، هر یک از کشورهای آن و نیز سایر کشورهای اروپایی را گسترش و تعمیق دهد. ایروان پیاده‌سازی توافق درباره مشارکت جامع و پیشرفته با اتحادیه اروپا (CEPA) را به عنوان عامل مهمی که قادر به اجرای برنامه‌های اصلاح حکومت است در نظر می‌گیرد. دولت اقداماتی را برای آزادسازی رژیم ویزا با اتحادیه اروپا اتخاذ خواهد کرد؛
روابط دوجانبه با گرجستان و ایران از لحاظ «حسن همجواری ویژه و دوستی» در نظر گرفته شده که پیش‌بینی می‌شود این روابط در برابر گرایش‌های مختلف ژئوپلیتیک حفظ شده و توسعه یابد؛
توسعه و گسترش روابط دوستانه و شراکت‌آمیز با چین در تمامی حوزه‌ها، و همچنین تقویت روابط شراکت‌آمیز و دوستانه با هند و ژاپن بر اساس توافق دوجانبه قابل پیش‌بینی است؛
- گسترش همکاری متقابل با کشورهای شریک در خاورمیانه نیز پیش‌بینی می‌شود؛
گسترش همکاری با دیگر کشورهای آسیا، همچنین امریکا، آفریقا و اقیانوسیه؛
حمایت فعال از منافع ارمنستان در سازمان‌هایی مانند سازمان ملل، شورای امنیت سازمان امنیت و همکاری اروپا، از جمله در زمینه امنیت، توسعه پایدار و حمایت از حقوق بشر؛
تعامل فعال با کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، از جمله بصورت دوجانبه با هر یک از این کشورها؛
تداوم گفت و گو با ناتو، از جمله در چارچوب برنامه اقدام مشارکت فردی(IPAP)؛
تقویت مشارکت ارمنستان در سازمان بین‌المللی فرانکفونی(OIF). ایروان قصد دارد ریاست خود در این سازمان را در سطح بالا اعمال کند.[1]
در عین حال، در این برنامه روابط با ترکیه به هیچ وجه مشخص نیست. با این حال، با توجه به جهت‌گیری این برنامه و آخرین اظهارات رسمی ایروان، این روابط بدون تغییر باقی خواهد ماند: ارمنستان و دیاسپورای ارامنه، سیاست اذعان به نسل‌کشی ارامنه را دنبال کرده و آنکارا آن را انکار خواهد نمود. بنابراین، روابط بین کشورها بر اساس شرایط رویارویی و تقابل سیاسی تحمیل می‌شود. در این رابطه نه تنها وقایع گذشته، بلکه اتحاد نزدیک و طبیعی ترکیه با آذربایجان که به دنبال سیاستی منسجم برای انزوای ارمنستان در تمام جهات هستند، به صورت دوفاکتو نقش مهمی را ایفا خواهد کرد.
بنابراين، طبق سند ارائه شده، هيچ تغيير قابل توجهي در سياست خارجي کشور انتظار نمي‌رود. در عین حال، در تعدادی موارد تغییراتی وجود دارد. اول از همه، صحبت از تنظیم رویکردهای حل و فصل مناقشات قره‌باغ کوهستانی به میان می‌آید. دولت معتقد است که استپاناکرت باید به میز مذاکره بازگردد و صدای آن باید برای تامین امنیت و برقراری صلح طولانی و پایدار قاطع باشد. این مطالبه به شکل قانونی و نسبتا عملی و قابل فهم ارائه می‌شود: اتباع جمهوری به رسمیت شناخته‌نشده قره‌باغ کوهستانی (جمهوری آرتساخ) برای انجام مذاکرات از طرف خود به نیکول پاشینیان که می‌تواند صرفا نماینده ارمنستان باشد، مجوز مذاکره ندادند. حق قره‌باغ کوهستانی برای شرکت در مذاکرات به عنوان طرف ثالث مناقشه در آغاز سال 1993 تأیید شد و در این رابطه تعدادی اسناد بین‌المللی امضا شد. توافق رسمی آذربایجان نیز در این مورد موجود است.
علاوه بر این، چارچوب‌های همکاری با اتحادیه اروپا در قالب توافق جامع و پیشرفته بین اتحادیه اروپا و ارمنستان کاملا به وضوح مشخص شده است، از جمله تمایل برای دستیابی به آزادسازی رژیم ویزا.
همچنین از تعمیق مشارکت ارمنستان در سازمان بین‌المللی فرانکفونی (OIF) صحبت شد. ارمنستان در سال 2008 به عضویت این سازمان در آمد و کاملا مجدانه در کار این سازمان شرکت داشت. به گفته کارشناسان، در سال‌های اخیر بسیاری از فرایندهای مهم سیاست جهانی در فعالیت OIF انعکاس یافته و از سوی پویش‌های مهم روابط بین‌الملل تمایل به تقویت نقش سیاسی این سازمان مورد توجه قرار گرفته است. در عین حال، عوامل فرهنگی-زبانی و سیاسی به طور تنگاتنگ با هم در هم آمیخته‌اند، در حالی که با عوامل مشابه سیاست غرب، و در وهله نخست ایالات متحده، تناقض دارند. به نظر می‌رسد این تناقض‌ها کاملا عمیق هستند. این وضعیت در اجلاس اخیر OIF در ایروان که در آن، این کشور ریاست اجلاس تا سال 2020 را به دست آورد، منعکس شد. باید تصور کرد که سازمان مذکور برای ارمنستان بستر مناسبی در ایجاد مشارکت با بسیاری از کشورها در آفریقا، آسیا و اقیانوسیه است.
در سایر مسائل امنیت خارجی و سیاست دفاعی هم، این برنامه با برنامه دولت‌های قبلی تفاوت چندان زیادی ندارد. در این برنامه، به ویژه، بحث تداوم این دوره به منظور تکمیل کادر ارتش به صورت مشمولان قراردادی، افزایش سطح آمادگی رزمی و حرفه‌ای مطرح شده است.
در این زمینه، روند کار با سربازان ذخیره قابل پیش‌بینی است. البته قابل انکار نیست که در آینده قابل پیش‌بینی تغییراتی در قانونگذاری روی خواهد داد و الزامات و شرایط برای سربازان ذخیره، از جمله از طریق مجازات‌های متناسب با عدم حضور در اردوی آمادگی و غیره سخت‌تر خواهد شد.
در زمینه خریداری تسلیحات، گسترش زرادخانه سلاح‌های موجود پیش‌بینی می‌شود. در وهله نخست، این به معنای خریداری موشک‌های پیشگام فوق‌العاده دقیق، سامانه‌های توپخانه مدرن، سامانه‌های دفاع هوایی مدرن، هواپیماهای چندمنظوره، سیستم‌های خودکار و روبات‌ها (هوایی و زمینی) است. تصور می‌رود همه اینها به منظور افزایش سطح شناخت اهداف، تثبیت حرکت نیروهای دشمن احتمالی و گسترش امکان دامنه و دقت تخریب باشد.
یکی از مراحل پیاده‌سازی برنامه دولت در اوایل فوریه 2019، امضای قرارداد تحویل جنگنده چندمنظوره مدرن روسی به نام Su-30SM بود. نیروهای مسلح ارمنستان باید در سال 2020 اولین محموله شامل 4 فروند را دریافت نمایند. پیش‌بینی می‌شود که ارمنستان 12فروند از این نوع جنگنده را خریداری خواهد کرد، ارزش کل معامله 300 میلیون دلار تخمین زده می‌شود. ارمنستان به عنوان عضو سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) سلاح‌های روسی را به قیمت‌های داخلی دریافت می‌کند؛ شرایط قرارداد، تامین مهمات و آموزش خلبانان و پرسنل مهندسی و فنی را فراهم کرده است.
علی‌رغم انتقاد شدید نسبت به مقامات قبلی که در نتیجه «انقلاب مخملی» از قدرت برکنار شدند، مشخصه سیاست خارجی و دفاعی برنامه دولت فعلی بیانگر پیوستگی و تداوم آن با روند صورت گرفته توسط مقامات قبلی است. همچنین می‌توان تصور کرد که در صورت ایجاد تغییر در استراتژی امنیت ملی (که در سال 2007 تصویب شد)، اگر تغییراتی ایجاد شود، حداقلی خواهد بود. نکته دیگر این است که نه تنها در ارمنستان، در اغلب موارد، مفاد برنامه ممکن است روی کاغذ باقی بماند و در عمل اجرا نگردد، اما برخی جهات سیاست خارجی می‌تواند به لحاظ ژئوپلتیک در دست آرمان‌های گروه محدود یا گروه خاصی از نخبگان ارمنی باشد.
25-27 فوریه، هیئت پارلمانی ارمنستان به ریاست آرارات میرزویان طی یک سفر رسمی به مسکو وارد شد، وی در شورای فدراسیون از نتیجه‌بخش نبودن تلاش‌ها برای ایجاد سوءتفاهم و عدم اطمینان در جامعه دو کشور یاد کرد. این هیئت شامل آلن سیمونیان معاون سخنگوی پارلمان و برخی از نمایندگان مجلس بود. میکائیل ملکومیان، رئیس کمیته دائمی همگرایی منطقه‌ای و اوراسیایی، و نائب رئیس «ارمنستان شکوفا» با اطمینان اظهار داشت: «علی‌رغم تغییرات، انتخابات خارج از نوبت و یا به موقع نمی‌تواند بر روحیات مردم تأثیر بگذارد. طبیعتا، همکاری بین ارمنستان و روسیه یکی از اولویت‌ها و رویکرد استراتژیک مردم ماست». همچنین مسائل مربوط به همکاری دوجانبه توسط رئیس‌جمهور روسیه و نخست وزیر ارمنستان طی گفتگوی تلفنی مورد بحث قرار گرفت. به نقل از خبرگزاری تاس مسکو و ایروان در حال مذاکره پیرامون قیمت‌گذاری گاز روسیه برای مصرف‌کننده این جمهوری ماورای قفقاز هستند. افزون براین، در روزهای آخر فوریه، نیکول پاشینیان برای بحث در خصوص مسائل مربوط به تعاملات انرژیِ بین مرزی سفری رسمی به ایران داشت و پس از آن، سفر کاری وی به بروکسل انجام شد.
به طور کلی، طی این دوره، از می 2018 تا به امروز، اقداماتی که بتوان از آن به عنوان «چرخش ژئوپولتیک» یاد کرد، توسط مقامات جدید ارمنستان صورت نگرفته است. تمام جهات کلیدی- همچون همگرایی اوراسیا، اتحاد سیاسی- نظامی با روسیه، همکاری نظامی - فنی در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی - حفظ شده‌اند. اما این که رویدادهای بعدی چگونه پیش خواهند رفت را زمان نشان خواهد داد.
نویسنده: دیوید پتروسیان، روزنامه نگار مستقل
منبع:
https://zen.yandex.ru/media/id/5b9e34409747c700aab82110/pravitelstvo-armenii-sohraniaet-preemstvennost-vo-vneshnei-i-oboronnoi-politike-5c7b9b0df5237100b0b21745
مترجم: رقیه کرامتی نیا، دانش آموخته رشته مطالعات روسیه، دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران
[1] سازمان بین‌المللی فرانکفونی ۴۸ سال پیش با مشارکت کشورهای فرانسوی زبان- ۲۷۴ میلیون نفر فرانسوی زبان از ۵۸ کشور جهان- تاسیس شد. ایروان برای میزبانی هفدهمین اجلاس این سازمان با 84 کشور جهان به رقابت پرداخت و موفق شد این فرصت را در اکتبر 2018 از آن خود کند و از این تاریخ نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان به مدت دو سال ریاست سازمان فرانکوفونی را برعهده گرفت،
