ایراس – «نبرد ارومیه (۶ اوت ۱۶۰۴ میلادی، ۱۵ مرداد ۹۸۳ خورشیدی) رزمی بود که بین ارتش ایران و عثمانی در زمان شاه عباس یکم صفوی و احمد یکم عثمانی در نزدیکی دریاچه ارومیه روی داد در این جنگ سپاه شاه عباس یکم پیروز شد. پیامد این جنگ عهدنامه نصوح پاشا بود. سالهای ۱۶۰۳ تا ۱۶۰۷ دوران پیروزی و تسلط ارتش شاه عباس (بر حکمرانی عثمانی) بود و در همین برهه، بخشهایی از لرستان، کردستان، گرجستان و شرق ارمنستان از دولت عثمانی پس گرفته شد.
شاه عباس یکم که قصد بازگردانی مناطق شمال غربی ایران و قفقاز و به ویژه تبریز را داشت که توسط عثمانی در سال ۱۵۹۰ به موجب عهدنامه فرهاد پاشا تصرف شده بود، منتظر زمانی مناسب برای حمله بود. پس از جلب حمایت تزار روسیه، بوریس گودونف و امپراتور روم، رودولف دوم با ارسال سفرای متعدد، شاه عباس شرایط را مناسب جنگ با عثمانی دید. در سال ۱۶۰۳ م. سلطان احمد یکم عثمانی به تخت سلطنت رسید و شاه عباس پس از آگاهی از این موضوع، تصمیم به حمله گرفت. در آن هنگام همچنین امپراتوری عثمانی درگیر جنگی هزینهبر با امپراتوری روم بود.
چیقال اوغلی سردار عثمانی با ۱۰۰٬۰۰۰ سرباز از رود ارس گذشته و چون شنید شاه عباس در حوالی خوی است به سمت او حرکت کرد. در ۶ اوت ۱۶۰۴ میلادی (۱۵ مرداد ۹۸۳ خورشیدی) دو سپاه به یکدیگر رسیدند. نیروهای ایرانی کمتر از قوای عثمانی بودند (۶۲٬۰۰۰ نفر در برابر ۱۰۰٬۰۰۰ نفر). شاه عباس در این هنگام با یک ترفند جنگی ۵۰٬۰۰۰ سرباز خود را در پشت تپهای پنهان کرد بهطوریکه از دید دشمن پنهان باشند. پس از آن اللهوردی خان گرجی سردار سپاه ایران با این تعداد قوا به سمت سپاه عثمانی حرکت کرد.
۱۰٬۰۰۰ سپاه ایرانی به رهبری اللهوردی خان گرجی با شتاب به طرف عثمانیان و به سوی تفنگچیان و توپهای آنان روانه شدند. چیقال اوغلی با این فرض که سربازان ایرانی به طرزی نادرست به سوی توپهای او میآیند، دستور شلیک داد. ستون رزمندگان ایرانی در این هنگام مبادرت به دور زدن سپاه و رساندن خود به پشت سپاه دشمن کردند. سپاه عثمانی با پنداشت این که سپاه شاه عباس همین تعداد است سر لوله توپها را برگرداند و به افزودن آتش بر روی ارتش ایران ادامه داد. بعد از آن جنگاوران ایرانی که نسبت به لشکر عثمانی، ۱ به ۱۰ بودند اقدام به عقب نشینی کردند. سرلشکر کوسه صفر (حکمران ارزروم) به تعقیب سواران ایرانی به حرکت در آمد. در این حین بخش ۵۰٬۰۰۰ نفری سپاه ایران به دستور شاه عباس به بالای تپه آمد و یورش سهمگینی به عثمانی کرد بهطوریکه سربازان عثمانی مجال استفاده از توپ را به دست نیاوردند. سربازان عمدهای از سپاه عثمانی پس از این حمله کشته شدند.
از سویی دیگر چون کوسه صفر از پی تعقیب سپاه ایرانی به آنها نرسیده بود بی نتیجه به مرکز جنگ بازگشت و با سپاه قلع و قمع شده عثمانی مواجه شد. قوای به فرماندهی اللهوردی خان نیز پس از منصرف شدن کوسه صفر از پی تعقیب سپاه ایرانی به دنبال سپاه عثمانی روان شده بودند، در این حال سپاه عثمانی به حالت محاصره شده در آمد و تعداد زیادی از نیروهایش در جنگ کشته شدند. در خلال جنگ تفنگچیان ینی چری نیز دچار سر در گمی و بی نظمی شده بودند. در حین محاصره، چیقال اوغلی سردار عثمانی موفق شدند خط محاصره شکسته و از آن عبور کند اما کوسه صفر در این جنگ اسیر ایرانیان شد. در این نبرد سرلشکر کوسه صفر بسیار حرفهای و مدبرانه جنگید و این باعث شد شاه عباس به او پیشنهاد خدمت در ارتش ایران را بدهد اما چون کوسه صفر پاسخ شاه را با گستاخی داد، سربازان صفوی وی را به قتل رساندند.»
▫️منبع :راجر سیوری
🌐 تهیه شده در تحریریه ایراس