تاریخ : جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳ 20 رمضان 1445 Friday, 29 March , 2024
اختصاصی

نشست ایراس: روابط ایران و ازبکستان و جایگاه آن در توسعه اقتصادی در آسیای مرکزی

  • ۱۳ تیر ۱۴۰۱ - ۶:۲۵
نشست ایراس: روابط ایران و ازبکستان و جایگاه آن در توسعه اقتصادی در آسیای مرکزی
متن سخنان دکتر جهانگیر دکتر کرمی در نشست روابط ایران و ازبکستان در چارچوب دوجانبه و منطقه‌ای که روز چهارشنبه یک تیرماه در موسسه ایراس و با حضور سخنرانان ایرانی و ازبکستانی برگزار شد.

مشاهده ویدئوی کامل

کرمی:

اهمیت موضوع: ازبکستان در آسیای مرکزی یک کشور محوری است  که نه تنها جایگاه ژئوپولیتیک آن یک جایگاه مرکزی در منطقه هست، بلکه به لحاظ جمعیتی، فرهنگی، تاریخی و تمدنی به نوعی شاید محوری­ترین و اصلی­ترین کشور منطقه باشد. از طرفی هم موضوع توسعه اقتصادی، موضوعی نیست که صرفا در سطح ملی تعریف شود بلکه از موضوعاتی است که اهداف منطقه­ای متنوعی دارد.  هدف، تشیخص چگونگی تاثیر رابطه دو کشور بر توسعه اقتصادی منطقه­­ای است.

مسئله توسعه یکی از محوری­ترین مسائل در منطقه آسیای مرکزی است که از ابتدا این منطقه با آن روبرو بوده است. با توجه به اینکه بخش مهمی از مسئله فروپاشی شوروی هم مسائل اقتصادی و ناتوانی اتحاد شوروی در تامین مسئله توسعه اقتصادی بود، لذا بعد از فروپاشی و با آغاز استقلال این کشورها که بیش از سه دهه از آن می­گذرد، مسئله توسعه اقتصادی یکی از روندهای مهمی بود که در سطح ملی و منطقه­ای به آن توجه زیادی شد. آمارهای موجود در مراکز معتبر بین المللی به لحاظ اقتصادی نشان می­دهد که وضعیت توسعه منطقه آسیای مرکزی تقریبا یک وضعیت متوسط و محدود است و علت چنین وضعیتی هم به چند فاکتور مهم بستگی دارد؛ از جمله:

  1. مسئله جغرافیا و دسترسی به بازارهای جهانی و مراکز ارتباطی جهانی که محدودیت مهمی نیز بشمار می­آید.
  2. مسئله شرایط دوران گذار از اقتصاد دولتی به اقتصاد خصوصی و ورود به پارادایم توسعه اقتصادی موضوعی بود که حداقل برای یک دهه کشورهای منطقه درگیر آن شدند و به سختی توانستند آن مرحله را پشت سر بگذارند.
  3. یک سری مسائل امنیتی که هم در داخل این کشورها و هم در سطح منطقه­ای و از محیط پیرامونی بر منطقه تاثیر داشت که روند توسعه اقتصادی را تحت تاثیر قرار می­داد.
  4. مسئله تعاملات اقتصادی درون منطقه­ای که در آسیای مرکزی ضعیف بود. نهاد های منطقه­ای عمدتا بیرون از منطقه بودند و کمتر نهاد منطقه­­ای درونی وجود داشت.

این عوامل مهمترین محدودیت­هایی بودند که در برابر توسعه اقتصاد در منطقه وجود داشتند. اما به تدریج و از دهه دوم شرایط تغییر و ملاحظات امنیتی هم به نسبت گذشته بهبود پیدا کرد. همچنین بسته بودن سرزمین و عدم دسترسی به بازارهای تجاری و ارتباطی جهانی به تدریج پشت سر گذاشته شد. در حال حاضر طرح­های ارتباطی مهمی از طریق چینی­ها به سمت شرق، از طریق روسیه به بازارهای اروپایی، از طریق بازارهای قفقاز به بازارهای بخشی از اروپا و همچنین از طریق جمهوری اسلامی ایران به حوزه خلیج فارس و دریای عمان و اقیانوس هند اجرا شده است و کمکی برای  پشت سر گذاشتن آن شرایط دشوار گذشته بوده است. از طرفی در دهه گذشته به ویژه از سال ۲۰۱۶ به بعد هم شاهد تحول مهمی در روند تعاملات درون منطقه­ای بودیم که منجر به یک سری نشست­ها میان سران کشورها شد؛ برای مثال در سال گذشته سومین نشست برگزار شد و همچنین امسال هم قرار است تا نشست دیگری برگزار شود.  تمامی این عوامل به تعاملات گسترده­تر در منطقه کمک کرده است. تجارت درون منطقه­ای که مسئله مهمی در محدود سازی توسعه در سطح آسیای مرکزی بود،  از سال ۲۰۱۶ افزایش چشمگیری پیدا کرده و چندین برابر شده است. این مسئله چشم انداز روشنی از امکان همگرایی و تعامل منطقه­ای را در پیش چشم کشورهای منطقه قرار داده است. همینطور باید به تقویت نهادگرایی در سطح آسیای مرکزی اشاره کرد، برای مثال از سال ۲۰۱۶ به تدریج سازمان همکاری­های شانگهای ایجاد شد وگسترش پیدا کرد، فعالیت سازمان اکو بیشتر از گذشته شد و از سال ۲۰۱۴ اتحادیه اقتصادی اورآسیایی بوجود آمد که باعث افزایش همکاری­های کشورهای منطقه با اتحادیه شد. تمامی این عوامل، امکان­ها و فرصت­هایی است که به لحاظ توسعه در منطقه ایجاد شده است. اما در رابطه با این موضوع جایگاه جمهوری اسلامی ایران کجاست؟

در مورد جمهوری اسلامی ایران بحث جغرافیا بیشتر مورد اهمیت است. هر چند پیوندهای تاریخی، فرهنگی، تمدنی، مذهبی، قومی و زبانی بین ایرانیان و مردمان آسیای مرکزی و کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد، اما عنصر جغرافیا از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا ایران یک کریدور ارتباطی نزدیک، کم هزینه و دردسترس است و همینطور زیرساخت های زیادی در ایران در دو سه دهه گذشته ایجاد و تقویت شده است. در حال حاضر کریدور شمال-جنوب فعال شده است و در دو سال  گذشته چند محموله به صورت آزمایشی از این مسیر منتقل شد که توانست توجه زیادی را بخاطر زمان، مسافت و هزینه جلب کند.

بحث مهم دیگر، موقعیت ایران در برابر سازمان­های منطقه­ای است. جمهوری اسلامی ایران تقویت اکو را در دستور کار خود قرار داده است. همکاری ایران و اتحادیه اقتصادی اورآسیایی و توافق ترجیحی تجاری که برای یک دوره سه ساله دیگر تمدید شد و در سه سال گذشته بین ایران و کشورهای منطقه بسیار موفق عمل کرد. همچنین روند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای از تابستان سال گذشته شروع شد و به تعاملات جدی منجر شد. رفت و آمدها بین مقامات ایران و آسیای مرکزی به نسبت گذشته بسیار فعال‌تر شده است.

لازم است به دو نگرش مهم در ایران اشاره کنیم، یکی سیاست شرقی و دیگری سیاست همسایگی که دولت جدید در دستور کار خود قرار داده است. این پدیده حرکت مثبتی است چون بسیاری از متخصصان مسائل توسعه معتقدند که اگر اقتصادهای جهان سومی می­خواهند توسعه پیدا کنند باید پیوندهای منطقه­ای خود را افزایش بدهند و این پدیده­ای­ست که ما بین ایران و کشورهای منطقه شاهد آن هستیم.

و آخرین نکته مربوط به بحث ایران و ازبکستان این است که با توجه به نقش جمهوری اسلامی ایران در حوزه خلیج فارس و خاورمیانه و نقش ازبکستان در منطقه آسیای مرکزی، پیوند و ارتباط بین این دو کشور اولین شرط هر تعاملی در حوزه تجاری، اقتصادی و موضوعات از این قبیل است. این روند شروع شده است و اراده­ای جدی در بین دو کشور برای این موضوع وجود دارد. طبیعتا این رابطه می­تواند به توسعه اقتصادی در سطح منطقه­ای و همینطور توسعه اقتصادی در حوزه خلیج فارس کمک کند. با توجه به زیرساخت­هایی که در ایران برای ارتباط با آسیای مرکزی به ویژه با ازبکستان وجود دارد و همینطور ساختارهای نهادی مثل سازمان همکاری­های شانگ­های، اتحادیه اقتصادی اوراسیایی و اکو؛ این پیوندها می­توانند به توسعه اقتصادی دو کشور و از آن مهم­تر توسعه اقتصادی در سطح منطقه­ای کمک کنند که طبیعتا مقدمه­ای است برای ورود به ماندگاری منطقه­ای موثر و در واقع ایجاد یک جامعه امن منطقه­ای که آرزوی همه مردمان ایران و کشورهای آسیای مرکزی و به ویژه ازبکستان است.

نویسنده

لینک کوتاه : https://www.iras.ir/?p=5817
  • نویسنده : جهانگیر کرمی
  • منبع : ایراس
  • 1280 بازدید

برچسب ها